مقدمه: یک مادۀ به‌ظاهر ساده اما پر از شگفتی
توری ۴۵ گرمی فایبرگلاس؛ ماده‌ای که صنعت را متحول کرد. سال گذشته، در بازدید از یک کارخانۀ تولید تجهیزات صنعتی در آلمان، برای اولین بار با توری فایبرگلاس ۴۵ گرمی آشنا شدم. کارگری که کنار خط تولید ایستاده بود، با اشتیاق تعریف میکرد که چطور این توری های نازک اما مقاوم، جایگزین فلزات سنگین شده ا‌ند و کار را برای آنها راحت‌تر کرده‌ا‌ند. این تجربه باعث شد عمیق‌تر به این مادۀ جالب توجه کنم. در این مقاله، نه‌تنها کاربردهای آن را بررسی می‌کنیم، بلکه می‌بینیم چرا بعضی از مهندسان به آن لقب «طلای صنعتی» داده‌اند .
بخش ۱: فایبرگلاس ۴۵ گرمی چیست؟ از آزمایشگاه تا خط تولید
فایبرگلاس، همانطور که از نامش پیداست، ترکیبی از الیاف شیشه‌ای و رزین‌های پلی‌استر است. اما نسخۀ ۴۵ گرمی آن، مثل یک فرمول اختصاصی عمل می‌کند این توری‌ها آن‌قدرسبک هستند که اگر یک قطعۀ ۱متری را در دست بگیرید، به‌سختی باور می‌کنید چنین استحکامی داشته باشد. جالب است بدانید که تولید این توری‌ها فرآیندی دقیقاً کنترل‌شده است از دمای ذوب شیشه تا غلظت رزین، همه‌چیز باید حساب‌شده باشد. یک نکته از زبان یک مهندس مواد در مجله – Advanced Materials ۲۰۲۳ فایبرگلاس ۴۵ گرمی، مثل یک پازل سه‌بعدی است اگر الیاف به‌درستی هم‌جهت نشوند، استحکامش نصف می شود .
بخش 2 : صنایعی که بدون فایبرگلاس 45 گرمی فلج می شوند
۲-۱. ساختمان‌سازی: پایان عصر آهن یادتان هست آن روزهایی که آرماتوربندی فولادی، پروژه‌ها را به‌کندی پیش می‌برد؟ امروز در پروژه‌های پیش‌رومثل ساخت برج خلیفه دبی از توری‌های فایبرگلاس برای تقویت بتن استفاده می‌شود. چرا؟ چون در دمای ۵۰ درجۀ دبی، فولاد منبسط می‌شود، اما فایبرگلاس ثابت می‌ماند
۲-۲. نفت و گاز: ناجی بی‌سروصدا در یکی از گزارش‌های Shell ۲۰۲۲ خواندم که در پالایشگاههای نروژ، از این توری ها برای جلوگیری از اصطکاک و جرقه در لوله‌های انتقال گاز استفاده می‌شود. این یعنی پیشگیری از فجایعی مثل انفجار پالایشگاه تگزاس در ۲۰۰۵
۲-۳. خودروسازی: راز کمپانی‌های ژاپنی تویوتا اخیراً در مدل Prius 2024، از فایبرگلاس برای ساخت سپر داخلی استفاده کرده است. نتیجه؟ کاهش ۱۲درصدی وزن خودرو و صرفه‌جویی سالانۀ ۳۰۰ لیتر بنزین به‌ازای هر ماشین
بخش ۳: چرا بعضیها هنوز فایبرگلاس را باور ندارند؟
باوجود مزایا، برخی صنایع هنوز محتاطند. مثلاً در یک نظرسنجی از ۱۰۰ مهندس آمریکاییمنبع: Industrial Safety Journal، ۳۵% نگران مقاومت بلندمدت فایبرگلاس در بارگذاری های مداوم بودند. اما داده های میدانی مثلاً از پل دریایی هنگ کنگ که ۱۵ سال پیش با این توری ها ساخته شد نشان می دهد استحکام آن تنها ۵% کاهش یافته است
بخش پایانی: آینده در دستان فایبرگلاس است
پیش بینی ها حاکی از آن است که تا سال ۲۰۳۰، بازار فایبرگلاس به ۸.۲ میلیارد دلار می رسد منبع: MarketWatch اما به نظر من، کلیدموفقیت این ماده، آموزش صنایع کوچک است. مثلاً در ایران، یک کارگاه تولید پمپ در اصفهان، اخیراً با جایگزینی فایبرگلاس به جای فولاد، هزینۀ تولید را ۴۰% کاهش داده است
